Wist u dat de vrijheid van onderwijs over meer gaat dan het stichten van een school?
De vrijheid van onderwijs? Dat is toch dat je een school vanuit een bepaalde godsdienst mag beginnen? Ja en nee. Dat mag inderdaad vanwege de vrijheid van onderwijs. Maar die vrijheid gaat over meer, veel meer. Met de vrijheid van onderwijs erkent de Grondwet dat onderwijs niet alleen een zaak van de overheid is, maar ook van de samenleving. De Grondwet erkent ook dat in Nederland mensen verschillend denken over wat goed onderwijs is en dat die diversiteit er binnen ons onderwijsbestel mag zijn. Het is een belangrijke waarde achter artikel 23 dat in de eerste plaats de ouders over de opvoeding van het kind gaan. Nederland kent geen staatspedagogiek.
Volgens artikel 23 van de Grondwet mag iedereen in Nederland onderwijs geven, bijvoorbeeld door een school te beginnen. Dat is de vrijheid van stichting. Toestemming van de overheid is niet nodig. Als een private stichting of vereniging een school begint, noemen we dat bijzonder onderwijs. Daarnaast hebben we ook scholen die onder de verantwoordelijkheid van de overheid vallen. Dat is openbaar onderwijs.
Bijzondere scholen mogen ervoor kiezen om les te geven vanuit een bepaalde manier van denken over de mens, de samenleving en de wereld. Dat is de vrijheid van richting. Zo zijn er protestants-christelijke scholen en katholieke, maar bijvoorbeeld ook islamitische, joodse, humanistische, reformatorische, antroposofische (vrije) en algemeen-bijzondere scholen.
Daarnaast is er de vrijheid van inrichting. Het schoolbestuur mag over veel dingen zelf beslissen; bijvoorbeeld over hoe ze hun scholen organiseren, hoe leraren lesgeven of welke boeken ze gebruiken. Scholen mogen kiezen voor montessori- of jenaplanonderwijs, mogen tweetalig onderwijs aanbieden of veel aandacht besteden aan sport of muziek. Openbare scholen hebben deze ruimte ook vanwege hun pedagogisch-onderwijskundige autonomie.
De vrijheid van onderwijs in artikel 23 gaat dus niet alleen over de vrijheid van stichting, maar ook over de vrijheid van richting en de inrichting van scholen.
Onderwijsdialoog 9 december
Al ruim 100 jaar zorgt artikel 23 van de Grondwet ervoor dat we in Nederland vrijheid van onderwijs hebben én dat de overheid zorg draagt voor het onderwijs. Om te horen wat mensen van artikel 23 vinden, houden we op 9 december een grote Onderwijsdialoog. Vooruitlopend op de Onderwijsdialoog brengen we de komende dagen tien keer een ‘Wist u dat?’ uit. Met deze publicaties willen we een bijdrage leveren aan de kennis over de vrijheid van onderwijs.